╤дуць
тольк╕ першыя тыдн╕ навучальнага года, але непаразуменьн╕ вучня╝ з
наста╝н╕кам╕ ╕ дырэктарам╕ распачал╕ся надз╕ва хутка. Адз╕н з
канфл╕кта╝ адбы╝ся 7 верасьня 2007 года.
Пачалося ╝се з таго,
што вучань 9 клясы Стан╕сла╝ С. спыта╝ у наста╝н╕цы г╕сторы╕: “А чаму
падручн╕к па г╕сторы╕ Беларус╕ выдал╕ на расейскай мове?”
Наста╝н╕цa адказала: “Школа расейскамо╝ная, ╕ кляса таксама расейскамо╝ная , таму так╕я падручн╕к╕!”
Стан╕слава
не задавол╕╝ адказ, ╕ ён зно╝ запыта╝ся: ”Дык чаму тады падручн╕к па
беларускай л╕таратуры выдадзены на беларускай мове? Чаму не на
расейскай?”
У адказ выкладчыца ╝скл╕кнула :”Ну, гэта ж беларуская л╕таратура!”
“А
кал╕ нават я вучуся ╝ расейскамо╝най школе й расейскамо╝най клясе, ц╕
магу я вывучаць г╕сторыю Беларус╕ па-беларуску”? – пац╕кав╕╝ся Стась.
“Ну
раз ты, значыць, патрыёт, тады можаш узяць падручн╕к у школьнай
б╕бл╕ятэцы, але пры гэтым тольк╕ ты адз╕н будзеш распавядаць хатняе
заданьне на беларускай мове! Табе ╝се зразумела?!” – гучна ╕ зьдзекл╕ва
пракрычала наста╝н╕ца.
У папярэдн╕я гады ╝ маладой выкладчыцы
г╕сторы╕ праблема╝ зь беларускай мовай не ╝зьн╕кала. Аб м╕нулым нашай
кра╕ны яна свабодна распавядала дзецям па-беларуску.
На
перапынку Стан╕сла╝ узя╝ сабе падручн╕к па г╕сторы╕ Беларус╕ на роднай
мове, каб працягваць вучыць прадмет па-беларуску, няхай сабе ╕ адз╕н з
цэлае клясы.
Хлопцу вельм╕ не спадабалася тое, што зраб╕ла
беларускае М╕н╕стэрства адукацы╕ ╝ дачыненьн╕ да г╕сторы╕, мовы ╕
культуры ╝ласнае кра╕ны.
Як╕х грамадзяна╝ выхаваюць так╕я
падручн╕к╕ па г╕сторы╕ на ня нашай спрадвечнай мове? Хто нас вучыць? Ц╕
будуць большым╕ патрыётам╕ сваёй Радз╕мы спрэс расейскамо╝ныя людз╕? Як
╕ чаму нас вучаць? Што далей чакае нашае грамадзтва? - хочацца
запытацца хлапцу ╝ нашых чыно╝н╕ка╝, наста╝н╕ка╝ ╕ ус╕х беларуса╝.
Паважаная
Наталя Уладз╕мера╝на, на даручэньне аргкам╕тэту Э╝рапейскага Маршу, як╕
адбудзецца ╝ Менску 14 кастрычн╕ка 2007 года, зьвяртаемся да Вас з
просьбай аб сустрэчы для абмеркаваньня пытаньня╝ арган╕зацы╕ ╕
правядзеньня гэтага мерапрыемства. Прос╕м прызначыць сустрэчу ╝ любы
зручны для Вас час.
╤н╕цыятыва правядзеньня Э╝рапейскага Маршу
╝зьн╕кла як вын╕к ╕мкненьня апазыцы╕ дамагчыся збл╕жэньня Беларус╕ з
Э╝ропай ╕ зая╝ дзяржа╝ных органа╝ аб зац╕ка╝ленасьц╕ ва ╝змацненьн╕
э╝рапейскага вэктару. Аф╕цыйная пазыцыя сёньня дае надзею на тое, што ╝
нашай кра╕не зья╝ляецца агульнае разуменьне пэрспэкты╝ разьв╕цьця
Беларус╕. У нас захо╝ваюцца рознагалосьс╕ ╕ розныя погляды на шматл╕к╕я
фундамэнтальныя кашто╝насьц╕, аднак гэтыя канфл╕кты погляда╝ не
абавязкова пав╕нны весьц╕ да канфрантацы╕ ╝нутры беларускага
грамадзтва. Сёньня зьяв╕лася магчымасьць перавесьц╕ супрацьстаяньне ╝
плоскасьць канструкты╝нага ╝заемадзеяньня, ╕ншым╕ словам╕ – знайсьц╕
тыя кропк╕ супадзеньня, як╕я дапамогуць далейшаму разьв╕цьцю нашай
дзяржавы.
Пам╕ж уладай ╕ апазыцыяй няма рознагалосься у тым,
што тычыцца неабходнасьц╕ ╝мацаваньня незалежнасьц╕ кра╕ны. ╤ улада, ╕
апазыцыя шмат для гэтага зраб╕л╕. Апазыцыя раб╕ла акцэнт на важнасьць
захаваньня незалежнасьц╕ Беларус╕ ня тольк╕ для беларускага народа, але
╕ для падтрымк╕ э╝рапейск╕х кашто╝насьця╝ ╕ для забеспячэньня
м╕жнароднага м╕ру. Улада прыкладала вял╕к╕я намаганьн╕ для захаваньня
рэальнай эканам╕чнай незалежнасьц╕ Беларус╕.
╤ апазыцыя, ╕ ╝лада
сёньня гавораць пра тое, што супрацо╝н╕цтва з Э╝ропай адчыняе для
Беларус╕ новыя магчымасьц╕, у тым л╕ку для прадух╕леньня эканам╕чных
цяжкасьця╝, зьвязаных з ростам цэна╝ на энэргарэсурсы.
╤ улада,
╕ апазыцыя згодныя ╝ тым, што новыя прав╕лы стасунка╝ Э╝разьвяза з
суседн╕м╕ дзяржавам╕ патрабуюць ул╕ку ╕нтарэса╝ Рэспубл╕к╕ Беларусь.
Гэта тычыцца ╕ кошту в╕з, ╕ барацьбы з арган╕заванай злачыннасьцю, ╕
шматл╕к╕х ╕ншых практычных пытаньня╝ узаем╕на╝ з аб`яднанай Э╝ропай.
Можна
перал╕чваць ╕ ╕ншыя аспэкты, па як╕х погляды апазыцы╕ ╕ ╝лады сёньня
мала чым адрозьн╕ваюцца. Такое, безь перабольшаньня, г╕старычнае
супадзеньне нельга не прымячаць ╕ заставацца безуважным, бо гаворка
╕дзе не пра ╕нтарэсы ╝лады ╕ апазыцы╕, а пра лёс беларускага народа.
На
думку па-праэ╝рапейску настроеных людзей, будучыня Беларус╕ зьвязаная з
Э╝разьвязам, ╕ чым хутчэй пойдзе рух у э╝рапейск╕м к╕рунку, тым
эфэкты╝ней стануць намаганьн╕ ╝лады па забеспячэньн╕ дабрабыту народа.
У
жыцьц╕ ╕ г╕сторы╕ кожнай нацы╕ ╕ дзяржавы бываюць моманты, кал╕
неабходна раб╕ць выбар: асаб╕сты, дзяржа╝ны ╕ г╕старычны. Так╕ выбар
патрабуе мужнасьц╕ ╕ шчырасьц╕ ╕ можа быць зроблены сёньня.
╤дэя
дыялёгу ╝ ╕мя будучын╕ нашай дзяржавы – гэта стваральная ╕дэя, ╕ яе
падтрымку могуць забясьпечыць людз╕ дальнабачныя ╕ адказныя. Дагэтуль
прамога адказу на прапанову дыялёгу з боку ╝лад не было. Практычным
крокам па пачатку дыялёгу можа стаць дамо╝ленасьць аб сумесным ╕ м╕рным
правядзеньн╕ дэманстрацы╕ ╝ падтрымку э╝рапейск╕х кашто╝насьця╝.
Уяв╕це
сабе, Наталя ╬ладз╕мера╝на, што ╝ цэнтры нашага цудо╝нага горада 14
кастрычн╕ка праходз╕ць спакойная ╕ м╕рная дэманстрацыя ╝ падтрымку
э╝рапейскай будучын╕ Беларус╕, што людз╕ з добрым настроем, не баючыся
бессэнсо╝ных правакацый ╕ дуб╕нак, прыходзяць зь сем`ям╕, як э╝рапейцы,
у цэнтр э╝рапейскага Менска, што арган╕затары, не асцерагаючыся
подласьц╕ ╕ гвалту з боку людзей у форме, запрашаюць у Менск
э╝рапейск╕х зорак, як╕я разам зь беларуск╕м╕ выкана╝цам╕ арган╕зуюць ля
Нацыянальнай б╕бл╕ятэк╕ сапра╝днае э╝рапейскае сьвята… Менав╕та гэта мы
╕ хацел╕ б бачыць на Э╝рапейск╕м Маршы.
Мы разумеем, што сва╕м
зваротам став╕м Вас у складанае станов╕шча, бо ╝ н╕воднай кра╕не
дзяржа╝ны службовец ня можа прымаць рашэньня без узгадненьня. Аднак
спадзяемся, што Вы ╝бачыце ╝ нашай прапанове шанец для Беларус╕, для
╝с╕х нас. Пры асаб╕стай сустрэчы мы змагл╕ б больш падрабязна
абмеркаваць закранутыя тут пытаньн╕ ╕ пляны правядзеньня Э╝рапейскага
Марша.
Спадзяемся на стано╝чы адказ,
╤вашкев╕ч В╕ктар Антонав╕ч
Багданкев╕ч Стан╕сла╝ Антонав╕ч
Марын╕ч М╕ха╕л Апанасав╕ч
Санн╕ка╝ Андрэй Алегав╕ч
Хадыка Юры В╕ктарав╕ч.
14:49, 19 верасьня 2007, Аргкам╕тэт Э╝рапейскага Маршу
Сёньня
спа╝няецца 16 гадо╝, як пазачарговая сэс╕я Вярхо╝нага Савету
БССР прыняла новую назву кра╕ны – Рэспубл╕ка Беларусь.
Чырвона-зялёны сьцяг БССР бы╝ заменены на бел-чырвона-белы. А
дзяржа╝ным гербам стала старажытная "Пагоня". Прапанову аб прыняцьц╕
новых дзяржа╝ных сымбаля╝ на разгляд сэс╕╕ вынесла кам╕с╕я Вярхо╝нага
Савету па культуры, адукацы╕ й захаваньн╕ г╕старычнай спадчыны. Першую
прамову трыма╝ старшыня кам╕с╕╕ Н╕л Г╕лев╕ч.
Ягоны намесьн╕к
Алег Труса╝ узгадвае, як складана ╕шла працэдура галасаваньня: "Зь
першага разу й з другога разу дзьве трац╕ны галасо╝ мы не ╝зял╕,
некальк╕ разо╝ перагаласо╝вал╕. ╤ я л╕чу, што гэта проста Бог дапамог.
Дарэчы, вельм╕ моцна нам дапамог Ф╕лярэт ╕ ╝се правасла╝ныя сьвятары.
Гэта было вельм╕ важна. Гэта было тое, што аб'яднала нацыю. ╤ зараз з
гэтай сымбол╕кай выходзяць людз╕, як╕я тады тольк╕ нарадз╕л╕ся.
Лукашэнка н╕кол╕ не выступа╝ за сымбол╕ку, ╕, кал╕ яе прынял╕, то
прынцыпова хадз╕╝ са старым дэпутацк╕м значком. ╤ як яны н╕ круцяцца
зараз, але прысяга╝ ён на бел-чырвога-белым сьцягу ╕ на гербе "Пагоня".
Сярод
дэпутата╝, як╕я тады галасавал╕ за пряняцьцё сымбол╕к╕, был╕
прадстадста╝н╕к╕ Парты╕ БНФ: Пятро Садо╝ск╕, Гал╕на Сямдзянава,
Валянц╕н Голубе╝, Лявон Баршчэ╝ск╕. Сябра БНФ Валянц╕на Трыгубов╕ч,
якая разам з астатн╕м╕ дэпутатам╕ ад апазыцы╕ рыхтавалася да гэтага
дня, кажа: "Я памятаю той дзень. Я памятаю, як старанна мы рыхтавал╕ся
да гэтага дня. Тады нашыя прых╕льн╕к╕, мастак╕ Кул╕к ╕ Круко╝ск╕
рыхтавал╕ выявы нашага гербу ╕ сьцягу. Уся гэтая праца была працай
выключна фронта╝скай, ╕, хаця гэтыя людз╕ тады был╕ ╝ меншасьц╕, як ╕
зараз, яны здолел╕ дамагчыся прыняцьця новай дзяржа╝ная сымбол╕к╕. Для
мяне гэты дзень ста╕ць у адным шэрагу з 25 сакав╕ка".
Гал╕на Сямдзянава ╝ той дзень пасьля галасаваньня за сымбол╕ку пайшла на плошчу Незалежнасьц╕.
"Гэта
было вельм╕ прыемна, тады мы, знаходзячыся ╝ апазыцы╕, у меншасьц╕,
дамагал╕ся прыняцьця самых важных рашэньня╝ для дзяржавы. Мы хацел╕
гэта зраб╕ць яшчэ ╝ жн╕веньскую сэс╕ю, але чамусьц╕ не атрымалася. Тады
было супрацьдзеяньне намэнклятуры. А пасьля галасаваньня 19 верасьня я
пайшла на плошчу Незалежнасьц╕, яна ╝ся было запо╝неная людзьм╕. Яны
плакал╕, абдымал╕ся, цалавал╕ся, гэта было сьвята для ╝с╕х, ня тольк╕
для дэпутата╝, як╕я за гэта галасавал╕, але ╕ для народа, для людзей" -
узгадвае Гал╕на Сямдзянава.
Пра
герб ╕ бел-чырвона-белы сьцяг распавядае мастак-плякатыст Уладз╕мер
Круко╝ск╕, як╕ ёсьць а╝тарам (разам зь Я. Кул╕ком) эталёну дзяржа╝нага
гербу "Пагоня".
- М╕нула 16 год з абвяшчэньня гербу "Пагоня" ╕
бел-чырвона-белага сьцягу нацыянальным╕ сымбалям╕. Ц╕ здолел╕ яны за
гэты час стаць сапра╝дным╕ нацыянальным╕ сымбалям╕? Ц╕ не был╕
спляжаныя ╝ладам╕?
- Уладам не ╝далося ╕ н╕кол╕ ня ╝дасца
спляжыць "Пагоню" ╕ бел-чырвона-белы сьцяг. Пяць гадо╝ лунал╕ яны над
нам╕. Сем гадо╝ "Пагоня" была на беларуск╕х рублях. Кожны чалавек, кал╕
лез у гаманец, бачы╝ наш герб. Гэтага нельга вытрав╕ць. Ды ╕ ╝лада ня
вечная. Кал╕-небудзь давядзецца вяртаць спрадвечныя сымбал╕.
-
Кал╕ зьмен╕цца ╝лада, можна будзе карыстацца зацьверджаным╕ ╝ 1991
годзе эталёнам╕ нацыянальных сымбаля╝, як╕я Вы распрацо╝вал╕? Ц╕ трэба
будзе ╝нос╕ць пэ╝ныя карэктывы, адапто╝ваць, раб╕ць больш сучасным╕?
-
У любым разе гэта вырашыць грамадзтва. Мая асаб╕стая думка: падчас
распрацо╝к╕ эталёна╝ гербу ╕ сьцягу мы ╝л╕чыл╕ абсалютна ╝сё: ╕
супадзеньне колера╝ ╕ суаднесенасьць розных элемэнта. Важна, каб колер
гербу пла╝на пераходз╕╝ у колер сьцягу. Гэта сусьветная традыцыя.
"Пагоня" ╕ сьцяг был╕ вывераныя паводле клясычных канона╝. Л╕чу, што
грамадзтва Незалежнай Беларус╕ не адмов╕цца ад таго, што было
распрацавана нам╕.
- Што было б, кал╕ б герб ╕ сьцяг не был╕ забароненыя ╕ замененыя савецкай сымбол╕кай?
-
Тады зараз вырасла б цэлае пакаленьне людзей, як╕я апроч гэтых сымбаля╝
н╕чога б ╕ ня бачыл╕. У 1991 годзе был╕ нашыя сымбал╕ абвешчаныя
нацыянальным╕ ╕ пяць год усё ╕шло, як трэба. А потым гэты недарэчны
рэфэрэндум 1995 году. Аднак я асаб╕ста л╕чу яго ╝сяго тольк╕
г╕старычныя казусам. Бо трэба быць г╕старычным аптым╕стам ╕ верыць у
лепшае.
- Што для Вас як для мастака значыць герб "Пагоня" ╕ бел-чырвона-белы сьцяг?
-
Яны - вяршыня майго майстэрства. Нацыянальныя сымбал╕ - гэта не пэйзаж,
дзе кожны мастак можа маляваць так, як бачыць ╕ адчувае. Усё пав╕нна
быць выверана ╕ г╕стрычна абгрунтавана. Так╕я рэчы бываюць адз╕н раз у
жыцьц╕. ╤ гэта для мяне вял╕кая пашана - быць распрацо╝шчыкам эталёны
гербу Незалежнай Беларус╕.