Naviny ad Partyi BNF
Валер Мазынск╕ закл╕ка╝ пайсьц╕ на Э╝рапейск╕ марш_
- Ц╕ ведаеце Вы пра прапановы Э╝рапейскага Зьвязу Беларус╕? - Ведаю, гэта вельм╕ добрыя ╕ пазыты╝ныя прапановы. - Ц╕ л╕чыце Вы, што для Беларус╕ карыстае супрацо╝н╕цтва з ЭЗ? - Так. - Ц╕ ведаеце Вы, што 14 кастрычн╕ка адбудзецца Э╝рапейск╕ марш? - Ведаю. - А ц╕ пойдзеце? - Так, пайду. Я хаджу на ╝се акцы╕ апазыцы╕, каб пабачыць сябро╝, прых╕льн╕ка╝, аднадумца╝. Гэтая акцыя - акцыя ня скольк╕ супраць Лукашэнк╕, кольк╕ за беларуск╕ народ, гэтая акцыя пав╕нна паказаць, ц╕ хочуць беларусы жыць ╕начай, па-э╝рапейску. Але маршараваць - гэта самае простае, што мы зараз можам, нам важна дайсьц╕ да людзей ╕ расказаць ╕м пра тое, што можа атрымаць Беларусь у выпадку пачатку супрацо╝н╕цтва з ЭЗ. 14:59, 10 верасьня 2007, Прэс-група Парты╕ БНФАктыв╕сты моладз╕ БНФ прынял╕ ╝дзел у Школе маладых л╕дэра╝_ 5-8 верасьня у польск╕м горадзе Новы Сонч, што пад Кракавам, праводз╕л╕ся занятк╕ ╝ школе маладых л╕дэра╝. Сэм╕нар бы╝ злажджаны пры падтрымцы м╕жнароднай фундацы╕ "Новы Ста╝". Школа маладых л╕дэра╝ - гэта месца сустрэчы 180 актыв╕ста╝ грамадзк╕х, пал╕тычных, эканам╕чных арган╕зацый з кра╕н Э╝рапейскага зьвязу, Усходняй Э╝ропы ╕ Па╝днёвага Ка╝казу. Яна адбываецца ╝жо друг╕ год запар ╕ праходз╕ць у адз╕ны час з М╕жнародным Эканам╕чным Форумам у Крын╕цы. Усе ╝дзельн╕к╕ школы магл╕ прымаць удзел у яго працы. Падчас сустрэчы адбыл╕ся дыскус╕╕, аб`яднаныя ╝ 10 тэматычных блёка╝: "М╕жнародная пал╕тыка ╕ бясьпека", "Дзяржава ╕ рэформы", "ЭЗ ╕ яго суседз╕", "Рэг╕ёны", "Грамадзтва", "Навука ╕ культура", "Макраэканом╕ка", "Б╕знэс ╕ к╕раваньне", "Пал╕ва ╕ энэргетыка", "Новая эканом╕ка". Удзельн╕к╕ моладзевай школы таксама сустракал╕ся з экс-прэзыдэнтам Польшчы Аляксандрам Квасьне╝ск╕м, г╕сторыкам Юрыем Афанасьевым, былым прэзыдэнтам К╕пра Джорджам Вас╕л╕у ╕ в╕цэ-прэм'ерам Груз╕╕ Георг╕ем Барам╕дзэ, кандыдатам у прэзыдэнты Беларус╕ Аляксандрам М╕л╕нкев╕чам. Падчас спэцыяльнай прэзэнтацы╕ ╝дзельн╕к╕ Школы таксама знаём╕л╕ся з чарговым, ужо шостым, выпускам рапарту «Новая Э╝ропа. Рапарт аб трансфармацы╕». Мэтай рапарту зья╝ляецца ацэнка посьпеха╝ у эканам╕чнай ╕нтэграцы╕, дасягнутых у 2006 ╕ першай палове 2007 году. Анал╕з ахопл╕вае 27 кра╕н Цэнтральнай, Усходняй ╕ Па╝днёвай Э╝ропы ╕ былых рэспубл╕к СССР. Адбы╝ся таксама польск╕ вечар, на як╕м удзельн╕к╕ сустрэчы магл╕ пазнаём╕цца з самым╕ ц╕кавым╕ элемэнтам╕ польскай культуры. 14:50, 10 верасьня 2007, Антон Кал╕но╝ск╕Геро╕ вяртаюцца ╝ г╕сторыю_
— Згодна з распа╝сюджаным уя╝леньнем, беларусы — гэта народ, як╕ ня ведае ╝ласнага м╕нулага, ╕ таму пал╕тыкам лёгка ╕м ман╕пуляваць, апэлюючы да г╕старычных м╕та╝… —╤снуе дзьве Беларус╕, ╕ кожная зь ╕х у розных дачыненьнях з г╕сторыяй. Адна Беларусь пачуваецца спадкаемн╕цай Савецкага Саюзу. Шмат для каго з ма╕х суайчыньн╕ка╝ г╕сторыя ╕х краю пачынаецца з тых часо╝, кал╕ п╕ва каштавала 37 капеек, а гарэлка — тры рубл╕. Ёсьць таксама другая Беларусь, жыхары якое ведаюць м╕нулае кра╕ны, маюць сва╕х героя╝. Атрымаць гэтыя веды было задачаю складанай ╕ часта пакутл╕вай. Кал╕ я ╝ 1970‑х вывуча╝ г╕сторыю, н╕ я, н╕ мае аднакурсьн╕к╕ з г╕старычнага факультэту БДУ ан╕чога ня чул╕ пра шматл╕к╕я важныя моманты нашае м╕ну╝шчыны.. Мы был╕ прадуктам╕ савецкае адукацы╕, у якой замо╝чвалася ╕снаваньне Беларускай Народнай Рэспубл╕к╕, н╕хто нават шэптам ня згадва╝ пра масавыя рэпрэс╕╕ 1930‑х гадо╝. Нашыя прафэсары не адкрыл╕ перад нам╕ гэтае забароненае г╕сторы╕. Сёньня дзень 25 Сакав╕ка, кал╕ была абвешчаная незалежнасьць БНР, ведаюць ужо амаль усе. Безумо╝на, большасьць пакуль не сьвяткуе гэты дзень, аднак ён вярну╝ся ╝ народную памяць, то бок нейк╕ прагрэс ёсьць. — Як навучал╕ г╕сторы╕ ╝ савецкай школе? — Што да Беларус╕, дык савецкая г╕старыяграф╕я была пераемн╕цаю г╕старыяграф╕╕ царскай. Беларуская г╕сторыя за╝сёды разглядалася праз прызму ╕мпэрск╕х м╕та╝. Беларусы, ма╝ля╝, — малодшыя браты расейца╝, яны ня маюць права на дзяржа╝насьць, мову. У гэтай г╕сторы╕ не было месца героям, як╕я змагал╕ся за э╝рапейск╕я кашто╝насьц╕. Я вырас у Полацку, а ня веда╝ пра тое, што цар ╤ван Жахл╕вы, захап╕╝шы наш горад, зьн╕шчы╝ катал╕ко╝ ╕ габрэя╝, а 50 тысяча╝ правасла╝ных пагна╝ углыб Расе╕. На ╝роках ╕ лекцыях нам апавядал╕, што цар вызвал╕╝ Полацак ад паляка╝ ╕ л╕то╝ца╝. Замо╝чвалася, што г╕сторыя стасунка╝ Расе╕ ды Беларус╕ — г╕сторыя бясконцых война╝, як╕я распачал╕¬ся ╝ 1492 годзе й до╝жыл╕ся ажно да канца XVIII стагодзьдзя, кал╕ мара расейск╕х валадаро╝ пра заваёву Беларус╕ зьдзейсьн╕лася. У школе не вывучал╕ ╤нфлянцкай вайны, не вывучал╕ найстрашнейшай вайны 1654—1667 г. Беларусь страц╕ла тады палову насельн╕цтва, сваю эл╕ту, шляхту, мяшчанства. Гэта была дэмаграф╕чная, эканам╕чная, культурная катастрофа, ад якой кра╕на не адышла дагэтуль. Якраз тут мне бачацца каран╕ нашых сучасных балючых праблема╝. За тры гадз╕ны а╝тобусам ад Полацку знаходз╕цца славутае дзякуючы Пушк╕ну сяло М╕хайла╝скае. У школе мы штогод езьдз╕л╕ туды на экскурс╕╕. Усё там я веда╝ напамяць, сам мог быць г╕дам. Затое н╕кол╕ не зраб╕л╕ нам экскурс╕╕ па Полацку, не распавял╕ пра Саф╕ю. — Згадка пра ╕снаваньне сярэднявечнага Полацкага княства супярэчыла б тэоры╕ пра адз╕ную Русь — праайчыну ╝с╕х усходн╕х славяна╝? —За царом, як ╕ за саветам╕, папулярызавалася тэза, што мы н╕кол╕ ня мел╕ ╝ласнае дзяржа╝насьц╕. А м╕ж тым Полацкае княства займала большую частку сучаснае Беларус╕ ╕ адпавядала ╝с╕м крытэрам дзяржавы. У нас была ╝ласная дынастыя Рагвалодав╕ча╝, дынастычныя сувяз╕ зь Б╕зантыяй. Савецкая г╕старыяграф╕я ╕мкнулася выкрасьл╕ць усе нашы значныя постац╕ тых часо╝. Напрыклад, сьвятая Э╝фрас╕ньня Полацкая ╝ Х╤╤ стагодзьдз╕ была адною з самых адукаваных жанчына╝ у Э╝ропе. У школьным падручн╕ку яна не была згаданая н╕водным словам, як ╕ ╝ падручн╕ках ун╕вэрсытэцк╕х. Акадэм╕чная «Г╕сторыя Беларус╕» нал╕чвала ажно пяць тамо╝, але пра Э╝фрас╕ньню ма╝чала. Наш выкладчык сказа╝ тольк╕, што яна была царко╝наю цемрашалкаю, а яе дзейнасьць — оп╕юмам для народу. ╤ тое добра, што пачул╕ яе ╕мя, ╕ магл╕ сам╕ даведацца, к╕м яна была насамрэч. Канспэктавал╕ ╝сё, што дыктава╝ прафэсар, а пасьля шукал╕ па розных кн╕гах, каб дакапацца хоць да якой пра╝ды. Кал╕ ╝ мяне дрэнны настрой, дастаю тыя канспэкты, чытаю ╕ кладуся ад сьмеху. —Накольк╕ небясьпечным для Беларус╕ зья╝ляецца м╕т пра адз╕ную Русь? — Ён — наша найвял╕кшае няшчасьце. Хоць ╕снаваньне старажытнарускага народу не пацьвярджаюць ан╕ археаляг╕чныя, ан╕ этнаграф╕чныя, ан╕ антрапаляг╕чныя дасьледаваньн╕, стэрэатыпы, як╕я моцна сядзяць у галовах беларуса╝, выкарысто╝ваюцца прых╕льн╕кам╕ далучэньня нашага краю да Расе╕. Расейск╕я пал╕тык╕, як правыя, так ╕ левыя, перакананыя, што незалежныя ╬кра╕на й Беларусь—г╕старычная памылка. ╤ належыць гэтую памылку як найхутчэй выправ╕ць. М╕т пра адз╕ную Русь мус╕ць апра╝даць прэтэнз╕╕ Расе╕ на ╝кра╕нск╕я ды беларуск╕я земл╕. Хаця ля вытока╝ г╕сторы╕ усходнеславянск╕х дзяржава╝ стаял╕ тры цэнтры: Полацак, К╕е╝ ╕ Но╝гарад. Сымбал╕чнае значэньне ╕м надавал╕ тры Саф╕╕, пабудаваныя ╝ тых гарадох на ╝зор — ня тольк╕ арх╕тэктурна, але й ╕дэаляг╕чна — сьвятын╕ ╝ Канстанц╕нопал╕. Трагедыяй гэтых трох асяродка╝ сталася зья╝леньне чацьвертага: Масквы. У Но╝гарадзе разьв╕╝ся асобны этнас, як╕ Масква зваявала ╕ фанатычна зьн╕шчыла. Падобны лёс рыхтава╝ся ╕ нам. Беларусы ня мел╕ права назвацца самастойным народам. Нам зьмянял╕ нават ╕мёны. Тамаш раб╕╝ся Фамой. Расейцы стварал╕ й ╕ншыя м╕ты пра Беларусь. Але м╕т пра тое, н╕быта беларусы яшчэ з часо╝ К╕е╝скае Рус╕ был╕ часткаю расейскага народу, —найважнейшы ╕ эксплюатуецца дагэтуль. —Да такой ступен╕, што частка беларуса╝ перакананая, н╕быта беларуск╕я земл╕ ╝ XIII ст. знаходз╕л╕ся пад татарск╕м ярмом? — Так, нават сёньня н╕быта сур’ёзныя людз╕ часам гавораць, што без дапамог╕ Расе╕ беларусы не вызвал╕¬л╕¬ся б ад татарскага прыгнёту. Хаця н╕кол╕ беларусы пад ╕м не был╕. Тое, што нашыя земл╕ пазьбегл╕ мангольскае навалы — адна з найважнейшых адметнасьця╝ нашае г╕сторы╕. Татарскае ярмо было трагедыяй для расейск╕х земля╝, як╕я страц╕л╕ праз гэта шанцы на прыналежнасьць да э╝рапейскае культуры. Да XIII ст. у руск╕х княствах ╕снавал╕ дэмакратычныя традыцы╕, але пасьля 250 гадо╝ мангольскага панаваньня ╝ расейскай сьвядомасьц╕ адбыл╕ся сур’ёзныя зьмены. Паводле аз╕яцкага ардынскага досьведу Масква ╕ сфармавала сыстэму ╝лады. Беларусы ж фармавал╕ся ╝ абсалютна ╕ншых умовах. — Як╕я яшчэ падманк╕ ╝жывала расейская й савецкая г╕старыяграф╕я, каб даказаць тэорыю пра адз╕ны народ? —Нас карм╕л╕ байкаю, н╕быта Расея ня мела калён╕я╝. А гэта была калян╕яльная ╕мпэрыя, тольк╕ калён╕╕ знаходз╕л╕ся не за морам, як у Брытан╕╕, а каля мяжы. Тое, што значную частку калён╕я╝ засялял╕ славянск╕я народы, палегчы╝ зьн╕шчэньне ╕х памяц╕. Падкрэсьл╕валася, што беларусы за╝сёды марыл╕ пра тое, як бы паяднацца з старэйшым братам у адз╕най дзяржаве. Маё пакаленьне расло з гэтым перакананьнем. Каб гэты м╕т мог функцыянаваць, неабходна было замо╝чваць цэлыя стагодзьдз╕ г╕сторы╕, кал╕ Беларусь знаходз╕лася пад уплывам заходняе цыв╕л╕зацы╕. Ман╕пулявал╕ нават б╕яграф╕яй Франц╕шка Скарыны. Яго Б╕бл╕я была надрукаваная ╝ 1517—1519 гг. па‑беларуску ╕ зья╝ляецца чацьвертаю друкаванай нацыянальнай Б╕бл╕яй у сьвеце. У школе мы чул╕ пра Скарыну, але расказвал╕ нам пра яго так╕м чынам, каб мы не разумел╕ сапра╝дных маштаба╝ гэтай асобы. У адным з падручн╕ка╝ было нап╕сана, што Скарына працягва╝ працу расейскага першадрукара ╤вана Фёдарава. Фёдара╝ выда╝ першую расейскую кн╕гу ╝ 1564 г., але ж наш друкар ня мог быць першым, на гэта ме╝ права тольк╕ расеец. — Апазыцыйна й празаходне настроеныя беларусы надаюць вял╕кае значэньне б╕тве пад Оршаю (1514 г.), не хаваючы, што напам╕н пра перамогу над маско╝ск╕м войскам мус╕ць паслужыць нацыянальнай ╕дэ╕, паводле якой вораг за╝сёды на ╝сходзе. — На захадзе таксама хапала непрыяцеля╝… А сьвяткаваньне гадав╕ны гэтае Аршанскае б╕твы дапамагае разбураць м╕т, н╕быта на расейск╕х землях жыл╕ нашыя браты, як╕я несьл╕ нам спакой ╕ вечна нас вызвалял╕. Акрамя таго, нам неабходныя нацыя╝тваральныя ╕дэ╕. Нашае грамадзтва занадта до╝га засвойвала м╕ты, як╕я ╝тварал╕ комплекс непа╝навартасьц╕. Дарэчы, у Польшчы б╕тва пад Оршаю разглядаецца як батал╕я з удзелам польск╕х войска╝, хаця войска╝ Кароны там не было, тольк╕ аддзелы паляка╝‑найм╕та╝. Гэта войска Вял╕кага Княства Л╕то╝скага разьб╕ла расейца╝. — То бок, адказныя за так╕ стан рэча╝ ня тольк╕ расейцы. Да гэтага спрычын╕л╕ся таксама польск╕я а╝тары ╕ дзеячы л╕то╝скага адраджэньня? — Адз╕н зь м╕та╝— месца беларуса╝ у ВКЛ. У школе й ва ╝н╕вэрсытэтах нам уб╕вал╕ ╝ галовы, што ВКЛ узьн╕кла шляхам заваёвы славянск╕х земля╝ л╕то╝цам╕. Але ж Княства па╝стала на нашых землях. Першаю стал╕цаю дзяржавы бы╝ Наваградак, як╕ знаходз╕цца ╝ самым цэнтры сучаснае Беларус╕. Там каранава╝ся князь М╕ндо╝г. Безумо╝на, ува ╝тварэньн╕ ВКЛ удзельн╕чал╕ й балты, але ня шляхам заваёвы. Гэта бы╝ пераважна м╕рны працэс. — Г╕сторык Генадзь Саганов╕ч п╕са╝, што ╝ 1991—1994 гг. беларуск╕я г╕сторык╕ дапусьц╕л╕ шмат спрашчэньня╝ адносна г╕сторы╕ ВКЛ, пераацэньваючы яго значэньне. — Цалкам верагодна, алепасьля дзесяц╕годзьдзя╝ ма╝чаньня й забароны тых тэма╝, гэта падаецца зразумелым. Я не прых╕льн╕к тэзы, што тольк╕ беларусы маюць права на спадчыну ВКЛ, але падкрэсьлю, што нашыя продк╕ был╕ найбольшай паводле колькасьц╕ народнасьцю, якая насяляла гэтую зямлю. Яны ад X ст. мел╕ свае гарады, п╕сьменства й хрысьц╕янскую рэл╕г╕ю. Балты — продк╕ сучасных л╕то╝ца╝ — за часам╕ В╕та╝та ледзь складал╕ 5%. Ня мел╕ сва╕х гарадо╝, не был╕ хрысьц╕янам╕, ня мел╕ п╕сьменства. У сучаснай э╝рапейскай г╕старыяграф╕╕ наз╕раецца такая тэндэнцыя: п╕шуць, што Л╕тва ╕снавала ╝жо ╝ X ст., а беларусы зьяв╕л╕ся ╝ XVI ст. Гэта «заслуга» л╕то╝ск╕х г╕старыёграфа╝. Але л╕то╝ск╕ прыклад даказвае, што на аснове моцнага нацыянальнага м╕ту можна сфармаваць нацыю. Кал╕ пасьля 1918 г. зьяв╕лася незалежная дзяржава, м╕ты, створаныя ╕дэолягам╕ л╕то╝скага адраджэньня, трап╕л╕ ╝ падручн╕к╕. Некальк╕ пакаленьня╝ выхо╝¬ваюцца на ╕х ╕ сёньня ╕м╕ прасякнутыя. Друкуецца, напрыклад, кн╕га «Л╕то╝ск╕я замк╕», а там К╕е╝, Полацак… —Вас можна папракнуць у тым, што Вы аг╕старычна расьцягваеце панятк╕ «Беларусь» ╕ «беларусы» ╝ часе й прасторы. — Л╕чу гэта правамерным, бо л╕цьв╕нам╕ называл╕ся тады ╝се жыхары нашых земля╝. Назва Беларусь замацавалася тольк╕ на пачатку XX ст. Якая мова была ╝ ВКЛ дзяржа╝наю, на якой мове был╕ нап╕саныя яго статуты? Кал╕ пытаем у л╕то╝ск╕х г╕сторыка╝, кажуць, што гэта нейкая «славянская мова». Аднак бясспрэчным зья╝ляецца тое, што моваю вял╕какняскай канцыляры╕ была старабеларуская, а не л╕то╝ская. Законы п╕сал╕ся па‑беларуску, ╕ паседжаньн╕ сойма╝ таксама праходз╕л╕ на гэтай мове. Кал╕ савецкая Расея падп╕сала ╝ 1920 г. дамову зь незалежнаю Л╕твою, л╕то╝цы запатрабавал╕, каб ╕м вярнул╕ Мэтрыку (арх╕вы канцыляры╕) ВКЛ. Беларуск╕ г╕сторык М╕трафан До╝нар‑Запольск╕, як╕ бы╝ запрошаны ╝ групу экспэрта╝, прапанава╝ вярнуць л╕то╝цам усе дакумэнты, нап╕саныя па‑л╕то╝ску. ╤х не знайшлося. Был╕ акты пераважна па‑беларуску, а таксама па‑польску, на лац╕не й па‑нямецку. — Беларуская культура ╝ часы Рэчы Паспал╕тай, а таксама пасьля яе падзела╝ фармавалася ╝ ценю поль¬скае. Гэта, мабыць, таксама ╝плывала на бачаньне м╕нулага гэтае зямл╕ — усё, што было зьвязанае з вышэйшаю культураю, л╕чылася польск╕м. — Гэта чарговы м╕т, паводле якога беларусы был╕ выключна мужыцк╕м народам, пазба╝леным арыстакраты╕. К╕м, у так╕м выпадку, была Магдалена Радз╕в╕л, якая падтрымл╕вала беларускае нацыянальнае адраджэньне? А Раман Ск╕рмунт ц╕ Эдвард Вайн╕лов╕ч, фундатар Чырвонага касьцёлу ╝ Менску? Сюды ж далучаецца м╕т пра нейкую дз╕╝ную санл╕васьць нашага народу, як╕ н╕быта н╕кол╕ ня мог наважыцца на акты╝ны супрац╕╝, а ╝се антырасейск╕я па╝станьн╕ был╕ дзеям╕ польскай нацы╕. Аднак жа беларусы разам з палякам╕ й л╕то╝цам╕ тройчы ╝здымал╕ па╝станьн╕. У 1794 г. ╕ ╝ 1830 — 1831 гг змаганьне ╕шло яшчэ за адра¬джэньне Рэчы Паспал╕тае ╝ старых межах, але ╝ 1863 г. у па╝станцк╕х аддзелах змагал╕ся людз╕, як╕я думал╕ пра самастойнасьць Беларус╕. Кастусь Кал╕но╝ск╕ выдава╝ газэту «Мужыцкая пра╝да» па-беларуску. Пэрыяд па╝станьня бы╝ вельм╕ важным для беларускага нацыянальнага адраджэньня. — Сёньня Кал╕но╝ск╕ трактуецца як гало╝ны герой, змагар за незалежнасьць. У якой ступен╕ бы╝ сьвядомы ягоны нацыянал╕зм? — Ва ╝н╕вэрсытэце мяне вучыл╕, што Кал╕но╝ск╕ бы╝ палякам, як╕ гуля╝ у беларушчыну дзеля сва╕х мэта╝. Цяпер некаторыя цьвер¬дзяць, што постаць Кал╕но╝скага м╕таляг╕заваная й беларускага нацыянал╕ста зь яго робяць с╕лком. Але Кал╕но╝ск╕ выдава╝ газэту па‑беларуску, а перад стратаю нап╕са╝ свой запавет — «Л╕ст з‑пад шыбен╕цы» таксама па‑беларуску. — М╕ха╕л Мура╝ё╝, аднак, загада╝ яго павес╕ць як паляка й катал╕ка. — Бо ╝ ╕нтарэсах расейца╝ было абвясьц╕ць, што Кал╕но╝ск╕ паляк. Стал╕н цын╕чна каза╝: «Ёсьць чалавек — ёсьць праблема, няма чалавека — няма праблемы». Тое самае можна сказаць ╕ пра народ. Я не прых╕льн╕к маркс╕зму, аднак ягоныя клясык╕ трапна назвал╕ Расейскую ╕мпэрыю турмою народа╝. — Кал╕но╝ск╕ ста╝ ╝зорам для моладз╕, апазыцыйнай Лукашэнку, але ня╝жо няма шанца╝, каб ён ста╝ся агульнанацыянальным героем? — Магчыма, ёсьць. Ня ведаю, кал╕ мы дачакаемся помн╕ка ╝ Менску, але за савецк╕м╕ часам╕ ╕мем Кал╕но╝скага хаця б назвал╕ вул╕цу. На пачатку незалежнасьц╕ ╝ сыстэме дзяржа╝ных узнагарода╝ зьяв╕╝ся ордэн Кастуся Кал╕но╝скага — адз╕н з найвышэйшых. Сёньня гэтай узнагароды ╝жо няма. У канцы 1990‑х, уключы╝шы радыё, я даведа╝ся, што Кал╕но╝ск╕ бы╝ тэрарыстам, а яго рук╕ заплямленыя мужыцкаю крывёю. — Сымбалем, да якога апэлюе дэмакратычная частка беларуса╝, зья╝ляецца Беларуская Народная Рэспубл╕ка. Канец Першае сусьветнае вайны—шчасьл╕вы момант атрыманьня незалежнасьц╕ народам╕ Цэнтральнае ╕ ╬сходняе Э╝ропы. У беларуса╝ гэта не атрымалася. Спроба ╝тварэньня дзяржавы, якая пра╕снавала ╝сяго некальк╕ месяца╝, шануецца беларусам╕. Ц╕ ня маем тут справы зь м╕таляг╕зацыяй БНР? —25 сакав╕ка — найважнейшая дата ╝ г╕сторы╕ Беларус╕ XX ст. Безь яе немагчыма было б мець тое, што мы маем сёньня. Кал╕ б не была абвешчаная БНР, бальшав╕к╕ н╕кол╕ б не дал╕ дазволу на стварэньне БССР. Безумо╝на, незалежнасьць БССР была ф╕кцыяй, але, урэшце, мы ╝ваходз╕л╕ ╝ ААН, у нашай назьве было слова «Беларусь». У 1991 г. гэта вельм╕ дапамагло атрымаць незалежнасьць. Каб не БНР, нас не было б сёньня на пал╕тычнай мапе сьвету. — Паляк╕ сёньня ня вельм╕ хочуць згадваць станов╕шча, у як╕м знаходз╕лася беларуская меншасьць у Рэчы Паспал╕тай. — Паляк╕ л╕чыл╕ нашую г╕сторыю часткаю сваёй ╕ таксама спрычын╕л╕ся да пазба╝леньня беларуса╝ г╕старычнае памяц╕. У XX ст. Польшча, атрыма╝шы незалежнасьць, пачала змагацца зь беларуск╕м нацыянальным адраджэньнем. Зачынял╕ся беларуск╕я школы. Засталася тольк╕ адна г╕мназ╕я ╝ В╕льн╕. За нацыянальныя погляды к╕дал╕ ╝ вязьн╕цу. Паляк╕ ╕шл╕ на так╕я брутальныя меры, як стварэньне канцлягеру ╝ Бярозе‑Картускай. Празь яго прайшл╕ тысячы беларуса╝. Аднак у Польшчы, адрозна ад БССР, не расстрэльвал╕. — Савецк╕ пэрыяд, пасьля непрацяглай беларус╕зацы╕ 1920‑х, прынёс чарговы заняпад беларускае культуры. Была л╕кв╕даваная амаль уся беларуская ╕нтэл╕генцыя. Гэта ╝кладалася ╝ агульнае рэчышча стал╕нскага тэрору, ц╕ за гэтым хавалася нешта большае? — Гэта бы╝ генацыд. Была сытуацыя, кал╕ ╝ 1939‑м з 700 л╕таратара╝ на вол╕ засталося ╝сяго 7. У нас адабрал╕ г╕сторыю ╕ яе героя╝, нацыянальныя сымбал╕, зьн╕шчыл╕ амаль усю эл╕ту. Вын╕шчал╕ людзей, як╕я змагал╕ся за беларуск╕ правап╕с… — Маштаб тых злачынства╝ дасёньня фальсыф╕куецца. — У 1995 г. у энцыкляпэдычным даведн╕ку «Беларусь» у артыкуле пра Курапаты адзначалася, што там НКВД у 1930‑я расстрэльвала бязьв╕нных жыхаро╝ Беларус╕. Падавалася ╕ л╕чба ахвяра╝, якая, паводле дадзеных яшчэ савецкай урадавай кам╕с╕╕, складала ад 30 да 100 тысяча╝. Праз дзесяць гадо╝ выйша╝ адпаведны том «Беларускай энцыкляпэды╕». Разгарну╝ яго ╕ чытаю, што ╝ Курапатах расстрэльвал╕ ц╕ то фашысты, ц╕ то НКВД. ╤ н╕ слова пра колькасьць ахвяра╝. У той самай энцыкляпэды╕ 1995 г. ёсьць ╕нфармацыя пра Слуцкае па╝станьне й цытата з рэзалюцы╕ зьезду Случчыны, як╕ абвяшчалася часткаю БНР. Тамсама бы╝ засьведчаны намер арган╕заваць збройны чын у абарону незалежнасьц╕. У пазьнейшай энцыкляпэды╕ артыкул пра Слуцкае па╝станьне старанна адрэдагаваны. — Сучасная Беларусь таксама мае праблемы з нацыянальным╕ героям╕. На банкнотах няма постаця╝. На пачатку 1990-х там был╕ зайцы, рыс╕ ды ╕ншыя зьвяры, цяпер — будынк╕. Немагчыма знайсьц╕ кольк╕ постаця╝, зь як╕м╕ б сябе ╕дэнтыф╕кавал╕ ╕ грамадзтва, ╕ ╝лады? — Былы к╕ра╝н╕к Нацыянальнага Банку Стан╕сла╝ Багданкев╕ч сьцьвярджае, што валюта з выявам╕ Э╝фрас╕ньн╕ Полацкай ╕ ╕ншых нашых нацыянальных героя╝ была надрукаваная. Гэтыя грошы недзе на складох чакаюць лепшых часо╝… Гутарыл╕ Анджэй Бжазецк╕ ╕ Малгажата Ноцунь, журнал╕сты польскай газэты «Тыгодн╕к па╝шэхны» 14:30, 10 верасьня 2007, Хартыя'97Лявон Баршчэ╝ск╕ пойдзе на Э╝рапейск╕ марш_
- Ц╕ ведаеце Вы пра прапановы Э╝рапейскага Зьвязу Беларус╕? - Так я ведаю пра прапановы ЭЗ. - Ц╕ л╕чыце Вы, што для Беларус╕ карыстае супрацо╝н╕цтва з ЭЗ? - Я ╝пэ╝нены, што гэтыя прапановы вельм╕ карысныя для Беларус╕, яны могуць уратаваць нашу эканом╕ку ╕ кра╕ну ╝вогуле. - Ц╕ ведаеце Вы, што 14 кастрычн╕ка адбудзецца Э╝рапейск╕ марш? - Ведаю. - А ц╕ пойдзеце? - Я пайду, бо гэта адна зь нешматл╕к╕х акцыя╝, на як╕х мы можам сабрацца разам ╕ выказаць сваю пазыцыю, тым больш падчас гэтай акцы╕ высо╝ваюцца канкрэтныя патрабаваньн╕ да ╝лады. 14:17, 10 верасьня 2007, Прэс-група Парты╕ БНФЭ╝рапейск╕ Марш: спытаемся сам╕ сябе пра простыя рэчы_
Ня╝жо нейк╕я эканам╕сты прымус╕л╕ ╝ стаб╕льнасьц╕ запэ╝н╕ваць? Потым старшыня Нацыянальнага банку Пракапов╕ч прама╝ля╝. Таго хвалюе, зно╝ жа паводле дзяржа╝нага агенцтва БЕЛТА, што асно╝ную масу валютных запаса╝ насельн╕цтва захо╝вае ╝ далярах. Дзеля гэтага нават ад прывязк╕ нашага рубля да расейскага адмов╕л╕ся. Прывязал╕ся да грашовай адз╕нк╕ ЗША – гало╝нага ворага ус╕х лукашэнкавых пачынаньня╝. Нешта ня леп╕цца ╝сё гэтае адно да аднога. Таму арган╕затары Э╝рапейскага Маршу сабрал╕ разам згаданых эканам╕ста╝, каб тыя распавял╕: што ╕х натхняе ╝ нашых “вял╕к╕х дасягненьнях”, а што – не на жарт палохае. Паслухал╕, падсумавал╕ – ╕ вось што атрымалася. Расея пастав╕лася да нас ╕накш. Ня хоча болей плац╕ць нам танным╕ нафтаю ╕ газам за стратэг╕чнае сябро╝ства. Паварот гэты сёлета каштаваць нам будзе ня меньш за 3 000 000 000 (тры м╕льярды) даляра╝. Па адным хвалёным сярэднямесячным заробку страц╕м на кожную жывую душу. Нафта ╕ газ увесь час даражэюць. Грошай у расейца╝ хапае. Заводы свае, як╕я выпускаюць тое самае, што ╕ нашы, яны падмацавал╕ ╕ ╝жо робяць нам канкурэнцыю. Таму на нашых завадзк╕х складах паболела запаса╝. Мала таго, што чвэрць прадпрыемства╝ стратныя, дык па некаторых гал╕нах нераспраданай прадукцы╕ стольк╕, кольк╕ яны за цэлы квартал выпускаюць. Сказаць, што ╝ся гаспадарка ╝ заняпадзе, паводле ╕снае статыстык╕ нельга. Рост ВУП нал╕чыл╕ ╝ 7-8%. Але нафты мы сёлета куп╕л╕ на 1/5, газу на 1/10 меней, чым летась. Значыць, ╕ выраба╝ зь ╕х прададз╕м меней. Мяса ╝ нас замежн╕к╕ набыл╕ на 1/3 меньш, чым ╝ м╕нулым годзе ╕ на малачко ня надта к╕нул╕ся: ╝сяго на 4% больш за леташняе мы прадал╕. Грошы тым часам на разл╕к╕ патрэбныя штомесяц. Ну, прадал╕ Белтрансгаз, прадал╕ Вэлком... А далей? Дзе шукаць? Тыя расейцы прапануюць, як ╕ апошн╕я 400 гадо╝, адное ╕ тое – аддавайце нам вашу Беларусь. Аддал╕ б, але ж уладу неахвота губляць. Таму к╕нул╕ся пазычаць, дзе н╕ попадзя ╕ ва ╝се спосабы. Ня ╕м жа аддаваць прыдзецца – нам, разам. Агулам, ╕ дзяржава, ╕ прадпрыемствы на сёняшн╕ дзень ужо больш за 8 000 000 000 (восемь м╕льярда╝) даляра╝ в╕наватыя. На чвэрць болей, чым летась. Дык што, на наступны год 10 м╕льярда╝ пазычым, потым 20 – каб за старое разьл╕чыцца? Найлепей атрымл╕ваць тыя даляры як утарго╝ку ад экспарту. Але ж, найхутчэй, Беларусь сёлета набудзе за мяжою на 6 000 000 000 (шэсць м╕льярда╝) даляра╝ больш тавару, чым туды прадасьць. Застанецца ╝раду купляць даляры ╝ людзей ╕ прадпрыемства╝ за рубл╕. Кал╕ попыт вял╕к╕ будзе – стане даляр даражэць, а рубель адносна даляра зроб╕цца таньнейшы. Пэнс╕╕, стыпэнды╕, зарплаты – ╝сё ╝ рублях, а заначка – што ╝ людзей, што ╝ дзяржавы – ╝ далярах. Што будуць людз╕ раб╕ць, як стане даляр даражэць, купляць даляры ц╕ здаваць? Купляць будуць. ╤ ╝рад таксама. ╤ тыя, хто ╕мпартовыя тавары прывоз╕ць. Тут табе ╕ ╕нфляцыя, ╕ дэвальвацыя. Каму гэта спадабаецца? Ужо зараз цэны разгарнуцца не даюць. Зус╕м стал╕ э╝рапейск╕я. Каб гэта ведаць ╕ прапаганды ня трэба -- дабярыся да Беластоку ц╕ В╕льн╕, ╕ ╝сё зразумелым роб╕цца. Бо на перакуску ╝ палову батона ды пакет малака, робячы тое самае на сярэдн╕м працо╝ным месцы, зароб╕ш у нас за па╝гадз╕ны, у Л╕тве за 20 хв╕л╕н, а ╝ Польшчы – за 10. Пра╝да, к╕дацца, як у палонку, у сьвет на заробк╕, ня кожны здольны. Трэба, каб тут была э╝рапейская зарплата. Людз╕ працав╕тыя, разумныя ╝се. Чаму ж за тую самую зьмену польск╕ рабочы роб╕ць на экспарт удвая болей за нашага, а амэрыканск╕ - ажно ╝ дзесяць разо╝? ╤ рук╕, ╕ галовы у ╕х так╕я самыя. Проста заводы навейшыя ╕ арган╕завана ╝сё лепей. Каб у нас так было, мус╕м далучацца да агульнае плын╕: атрымл╕ваць ня грошы на спажываньне, а тэхналёг╕╕, стандарты, спосабы дзеяньня. Гэта ╝сё побач, у Э╝ропе. Будзем раб╕ць э╝рапейск╕ тавар - у нас яго купяць. ╤ яшчэ. Э╝рапейск╕я дырэктары на прадпрыемствах не дабрачыннасьцю займаюцца - вытворчасцю. А зарплату высокую плоцяць, каб людз╕ лепей працавал╕: рынак гаспадара падц╕скае; ╕ з другога боку – прафсаюз. Мус╕ць варушыцца, прыдумваць, шукаць, навукаю ц╕кав╕цца ╕ пал╕тыкаю. Дзе нашая пал╕тыка? Дзе прафсаюзы? Н╕хто не абараняе чалавека ад х╕ба╝ ╝лады, ад несправядл╕васьц╕ работада╝цы. Адз╕н на ╝с╕х начальн╕к. Як у Расе╕. Але няма у нас расейскага экспарту: газу, нафты, лесу, н╕келю, дыямэнта╝. Як у Э╝ропе. Таму няма беларусам ╕ньшых выйсьця╝ да нармалёвага жыцьця, як свабода, майстэрства ╝ працы ╕ хрысьц╕янская вера, што зьяднаныя ╝ нашай культуры ╕ мове. Спытаемся сам╕ сябе пра простыя рэчы: Чаму наш бэнз╕н самы дараг╕ ╝ Э╝ропе? Чаму л╕товец зарабляе ╝двая болей за беларуса, ╕ м╕н╕мальны заробак там 215 даляра╝? Чаму доля заработнай платы ╝ кошце тавару ╝ Эуропе ╝двая вышэй за нашыя 30%. Чаму бутэлька п╕ва ╝ Сал╕горску ╝двая даражэй, чым ╝ Данецку? Чаму эстонец ╝ 2000 годзе атрымл╕ва╝ ╝ э╝ра ╝двая болей за сёньняшняга беларуса? 13:04, 10 верасьня 2007, М╕хал Залеск╕На пераломе. Кампан╕я Э╝рапейск╕ марш_
1) у гэтым годзе ╝раду, банкам ╕ прадпрыемствам неабходна аддаць 8 млрд. даляра╝ запазычанасьця╝; 2) у гэтым годзе за газ ╕ нафту неабходна заплац╕ць на 3 млрд. даляра╝ больш, чым у м╕нулым, 2006 годзе. У 2008 годзе трэба будзе заплац╕ць яшчэ на 2 млрд. даляра╝ больш, чым у 2007 годзе; 3) скарачаецца экспарт беларуск╕х тавара╝ (у сувяз╕ зь ╕х падаражаньнем ╕ ростам канкурэнцы╕ з боку аналяг╕чных нашым расейск╕х лядо╝ня╝, тэлев╕зара╝, трактара╝ ╕ г.д.) Адпаведна скарачаецца ╕ валютная выручка ад экспарту. У гэтым годзе мы прададз╕м менш, чым куп╕м на 6 млрд. даляра╝; 4) выйсьце – рынкавыя рэформы, рэструктурызацыя эканом╕к╕, прыцягненьне ╕нвэстыцыя╝ ╕ новых тэхналёг╕я╝, мадэрн╕зацыя вытворчасьц╕ ╕ выхад беларуск╕х тавара╝ на э╝рапейск╕ рынак, падвышэньне канкурэнтаздольнасьц╕ беларуск╕х тавара╝ на расейск╕м рынку. Але ╝лады пакуль адмов╕л╕ся ад першага (рэфармацыйнага) варыянту ╕ пачал╕ пакрыху прадаваць маёмасьць. Але гало╝ным к╕рункам ста╝ пошук крэдыта╝ па╝сюль, дзе тольк╕ можна, на любых умовах. Тут важна ╝л╕чыць, што: 1) знайсьц╕ м╕льярдныя крэдыты ╝ Расе╕ не атрымл╕ваецца, бо Крэмль жорстка патрабуе плац╕ць за энэрганосьб╕ты, а кал╕ няма гроша╝, гатовы ╝зяць найбольш л╕кв╕дным╕ заводам╕. ╤сьц╕ гэтым шляхам Лукашэнка ба╕цца, бо можа згуб╕ць уладу (прычым не праз свабодныя выбары, а ад падсыпанага ╝ гарбату палён╕я); 2) знайсьц╕ крэдыты ╝ сябро╝-дыктатара╝ з Аз╕╕, Афрык╕ ╕ Лац╕нскай Амэрык╕ не атрымл╕ваецца, бо яны гатовыя ф╕нансаваць сумесныя праекты, але тольк╕ на тэрыторы╕ сва╕х кра╕на╝, каб грошы заставал╕ся ╝ ╕х эканом╕ках; 3) грошы можна ╝зяць у Э╝ропе (╕ 3 млрд. даляра╝ беларуск╕я “камэрцыйныя банк╕” ╝жо набрал╕ ╝ э╝рапейск╕х камэрцыйных банках, але крэдыты гэтыя “каротк╕я” – на 1 год). Безумо╝на, гэтага мала, а ╝зяць больш можна тольк╕ выконваючы 12 умова╝ дэмакратызацы╕. Перад ус╕м беларуск╕м грамадзтвам: ╕ перад уладам╕, ╕ перад апазыцыяй, ╕ перад простым╕ людзьм╕ па╝стае жорстк╕ геапал╕тычны выбар: ц╕ ╕сьц╕ ╝ Э╝ропу, ц╕ быць паглынутым╕ Расеяй. ╤ менав╕та па гэтым пытаньн╕ зараз пойдзе разьмежаваньне ╕ ва ╝ладзе, ╕ ╝ апазыцы╕, ╕ ╝ простым народзе. Праэ╝рапейск╕ с╕лы ва ╝ладзе спрабуюць наладз╕ць дыялёг з Э╝ропай (пакуль што ╕мкнуцца зраб╕ць гэта, ╕гнаруючы апазыцыю). Яскравым сьведчаньнем гэтых памкненьня╝ ста╝ в╕зыт у Брусэль намесьн╕ка м╕н╕стра замежных справа╝ Валерыя Варанецкага. У сва╕м выступе ён закл╕ка╝ Э╝разьвяз “перайсьц╕ ад слова╝ да справы”, заяв╕╝, што “Беларусь ╕ Э╝разьвяз аднолькава важныя адно для аднаго” ╕ прапанава╝ распачаць па╝намаштабнае супрацо╝н╕цтва па пытаньнях энэргетык╕, аховы навакольнага асяродзьдзя, барацьбы зь нелегальнай м╕грацыяй, ╕ гало╝нае – прыцягнуць ╕нвэстыцы╕ ╝ беларускую эканом╕ку. Прамаско╝ск╕я с╕лы ва ╝ладзе ╕мкнуцца сарваць дыялёг з Э╝ропаю, арган╕зуючы рэпрэс╕╕ супраць апазыцы╕. Яскравы прыклад – суды над маладафронта╝цам╕ ╝ Нясьв╕жы ╕ Сал╕горску акурат падчас в╕зыту сп. Варанецкага ╝ Брусэль. Вын╕к – вярхо╝ны кам╕сар Э╝разьвязу па зьнешн╕х сувязях сп-ня Бэн╕та Фэрэра-Вальднэр заяв╕ла: “Н╕якае пашырэньне супрацо╝н╕цтва Беларус╕ ╕ Э╝разьвязу немагчымае, пакуль ╝ Беларус╕ груба парушаюцца правы чалавека”. Праэ╝рапейск╕я с╕лы ╝ апазыцы╕ арган╕зуюць Э╝рапейск╕ марш “За свабоду” ╕ закл╕каюць беларуск╕я ╝лады пайсьц╕ на дыялёг з апазыцыяй, растлумачваючы ╝ладам, што гэта зья╝ляецца абавязковай перадумовай дыялёгу з Э╝ропай. Прамаско╝ск╕я с╕лы ╝ апазыцы╕ ╕мкнуцца ╕нфармацыйна блякаваць Э╝рапейск╕ марш, адначасова раскручваючы тэзу аб немагчымасьц╕ дыялёгу з антынародным рэжымам, як╕ арган╕зуе рэпрэс╕╕ супраць свайго народу ╕ вядзе яго да галечы. У беларуск╕м грамадзтве на травень 2007 году прыкладна 45 % был╕ за ╕нтэграцыю з Э╝ропай, 31 % - супраць. 70 % зая╝ляе, што гатовыя пацярпець эканам╕чныя цяжкасьц╕, дзеля захаваньня незалежнасьц╕ Беларус╕, але 30 %- кажа, што дзеля таго, каб пазьбегнуць эканам╕чных праблема╝, неабходна ╝вайсьц╕ ╝ склад Расе╕. Але трэба ╝л╕чваць, што цяжкасьц╕ яшчэ не пачал╕ся, ╕ як будуць вагацца настро╕ грамадзтва, кал╕ крыз╕с наступ╕ць, невядома. Таксама трэба ╝л╕чваць рознасьць сытуацы╕, кал╕ дзяржа╝ная прапаганда “вядзе кампан╕ю за незалежную Беларусь”, кал╕ яна павядзе кампан╕ю “за аб’яднаньне з Расеяй”. (Так╕я чынам 45 % - за Э╝ропу, 30 % - за Расею, 25 % - н╕ першае, н╕ другое). Дарэчы ╝ гэтым кантэксьце трэба разглядаць ╕ “Сацыяльны марш”, як╕ можа прыняць аб’екты╝на-прарасейск╕ характар, кал╕ ён пойдзе пад лёзунгам╕ “Дало╝ антынародны рэжым”. БНФ пав╕нен дамагчыся, каб ад арган╕затара╝ “Сацыяльнага маршу” уладам пайшло пасланьне: 1) пры захаваньн╕ нязьменнай сацыяльна-эканам╕чнай ╕ пал╕тычнай сыстэмы ╕ пры ня╝мольным курсе Расе╕ на эканам╕чнае ╝душэньне Беларус╕ з мэтай яе паглынаньня сацыяльныя выбух╕ непазьбежныя, таксама як непазьбежнае адх╕леньне Лукашэнк╕ ад улады; 2) тольк╕ дыялёг улада╝ ╕ апазыцы╕ з наступныя далучэньнем Э╝разьвязу да працэсу рэфармаваньня беларускай эканом╕к╕, можа уратаваць Беларусь ад сацыяльна-эканам╕чных закалота╝; 3) АДС абяцаюць устрымацца ад спэкуляцыя╝ на аб’екты╝ных цяжкасьцях пераходнага пэрыяду ╝ выпадку, кал╕ ╝лады пойдуць на сапра╝дныя рынкавыя ╕ дэмакратычныя рэформы. У гэтым жа кантэксьце трэба разглядаць ╕ ╝дзел БНФ у выбарчай кампан╕╕ 2008 году. Усе кандыдаты ╝ дэпутаты ╕ сябры ╕х каманда╝, ужо ╝ верасьн╕ пав╕нны далучыцца да кампан╕╕ Э╝рапейск╕ марш “За свабоду”: 1) распа╝сюджваць ╕нфармацыйныя матэрыялы Э╝рапейскага маршу; 2) выкарысто╝ваць усе свае магчымасьц╕ для папулярызацы╕ Э╝рапейскага маршу – сайты, бюлетэн╕, электронныя рассылк╕, абтэлефанаваньне сябра╝ ╕ прых╕льн╕ка╝; 3) прыйсьц╕ на акцыю Э╝рапейск╕ марш 14 кастрычн╕ка 2007 году ╝ 14:00 на Кастрычн╕цкую плошчу; 4) стварыць сьп╕сы людзей, як╕я згодныя вылучыцца ╝ выбарчыя кам╕с╕╕; 5) выкарысто╝ваць усе рэсурсы, што можна атрымаць пад выбары, на прапаганду Э╝рапейскага выбару для Беларус╕, кампан╕╕ Э╝рапейск╕ марш “За свабоду” ╕ арган╕зацыю масавых акцыя╝ 25 сакав╕ка 2008 году пад лёзунгам “За незалежную Беларусь у аб’яднанай Э╝ропе”. 12:31, 10 верасьня 2007, Намесьн╕к старшын╕ Парты╕ БНФ В╕ктар ╤вашкев╕ч |
В избранное | ||